UMUMTA’LIM MAKTABLARI PEDAGOGLARIDA KASBIY STRESS VA REFLEKSIVLIK ORASIDAGI ALOQADORLIK
Qarshiyeva Dilafruz Suyunovna, Toshkent davlat pedagogika universiteti Amaliy psixologiya kafedrasi professori v.b., psixologiya fanlari doktori DSc
Ключевые слова:
stress, kasbiy stress, kompetensiya, refleksivlik, retrospektivlik, muloqot,faoliyatАннотация
mazkur ilmiy maqolada pedagogik faoliyatda kasbiy stress uning xususiyatlari hamda refleksivlikning psixologik xususiyatlari ilmiy-nazariy asoslari hamda unga ta’sir qiluvchi omillarning o‘rni va ahamiyati ochib berilgan. Dunyoda yuqori malakali, raqobatdosh, mustaqil fikrlaydigan mutaxassislarni tayyorlashga bo‘lgan ehtiyoj tobora ortib bormoqda. Ayni paytda pedagog xodimlarning kasbiy kompetentligini shakllantirishning psixologik mexanizmlarini ishlab chiqish va takomillashtirish bugungi kunning dolzarb muammolaridan biri bo‘lib qolmoqda.
Jahonda amalga oshirilayotgan ilmiy tadqiqotlarda pedagog xodimlarni professional kompetentligining psixologik asoslarini o‘rganish, kasbiy kompetentlikni shakllantirish va rivojlantirish mexanizmlarini ishlab chiqish, ularning psixologik mezonlarini tizimlashtirish, sotsial-psixologik kompetentlik ko‘rsatkichlarini tadqiq etish va rivojlantirish modelini yaratish hamda takomillashtirishga mo‘ljallangan maxsus modellashtirilgan topshiriqlardan iborat psixodiagnostik metodikalar majmuini ishlab chiqish bo‘yicha izlanishlarga alohida e’tibor qaratilmoqda. Bu borada pedagoglarni psixologik tayyorgarlik darajasini yuksaltirish, ularning sotsial-psixologik kompetentligini shakllantiruvchi ijtimoiy-psixologik omillar va mexanizmlarini aniqlash, pedagog xodimlari kasbiy tayyorgarlik rolini oshirish va ularning faoliyat samaradorligiga ta’sirini aniqlashga yo‘naltirilgan tadqiqot ishlariga e’tibor qaratish zarurati kuzatilmoqda. Tadqiqotning ilmiy ahamiyati pedagog xodimlari sotsial-psixologik kompetentlik omillarini tadqiq qilish modelini ishlab chiqilganligi, o‘rganilayotgan muammoni ilmiy jihatdan ochib berish pedagoglarni kasbiy stressga bardoshliligini hamda sotsial-psixologik kompetentligini rivojlantirish bo‘yicha dasturlar yaratishda, pedagoglarning malakasini oshirish va qayta tayyorlash jarayonida qo‘llash mumkin bo‘lishining nazariy asosi yaratilganligi bilan izohlanadi. Shuningdek pedagoglarda kasbiy stress reprezentatsiyasining ish stajiga bog‘liq jihatlari bayon etilish bilan bir qatorda uning ta’sir darajasini kamaytirishgan qaratilgan psixoterapevtik usullarning metodologik tamoyillari ham keltirilgan.
Библиографические ссылки
Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2019 йил 7 июндаги № 472-сонли “Психология соҳасида кадрларни тайёрлаш тизимини янада такомиллаштириш ва жамиятда ҳуқуқбузарликнинг олдини олиш чора- тадбирлари тўғрисида”ги қарори / httr://lex.uz.
Чеpепaнoвa Е. М. Пcихoлoгичеcкий cтpеcc. М.: «Aкaдемия», 1997.
Туpcунoв C.Т., Дaниёpoв Б.Х. Ўқитувчилapнинг кacбий кoмпетентлилигини pивoжлaнтиpиш жapaёнлapиги тизимли ёндaшув // Хaлқ тaълими. - 2011. - № 5.
Spielberger C.D. Theorу and research on anxietу. [In: C.D.Spielberger (Ed.), Anxietу and Behavior. New Уork: Academic Press, 2001].
Wells J.A. The role of social support groups in stress coping in organizational settings // Handbook of Organizational Stress. Coping strategies. Cambridge, MA: Ballinger, 1994.
Щеpбaтых Ю.В. Пcихoлoгия cтpеcca и метoды кoppекции. – CПб.: Питеp. 2006.
Юpoв Ю.В. Пcихoлoгичеcкие ocнoвы aдaптaции и pеaбилитaции. Вopoнеж: ВГПУ. 2007
