ЎҚУВЧИЛАРНИНГ ТАЪЛИМДАГИ ЮТУҚЛАРИНИ БАҲОЛАШ ТИЗИМИНИ ХАЛҚАРО ТАЛАБЛАР АСОСИДА ТАКОМИЛЛАШТИРИШНИНГ НАЗАРИЙ ВА ИНСТИТУЦИОНАЛ АСОСЛАРИ
Исмаилов Абдували Абдумаликович, Таълим сифатини баҳолаш бўйича халқаро тадқиқотларни амалга ошириш миллий маркази директори
Ключевые слова:
Халқаро тадқиқотлар, PISA, PIRLS, TIMSS, TALIS, миллий баҳолаш, ҳуқуқий асос, компетенция, саводхонлик, таҳлил.Аннотация
Мақолада Ўзбекистон Республикасида Таълим сифатини баҳолаш тизимида халқаро дастурлар ва талабларни жорий этишга тайёргарлик кўриш ва халқаро тадқиқотларни ташкил этиш бўйича қабул қилинган меъёрий-ҳуқуқий ҳужжатлар, халқаро ташкилотлар билан келишувлар ҳамда уларнинг мазмуни ҳақида сўз юритилади. Шунингдек, PISA, PIRLS, TIMSS ва TALIS тадқиқотлари ҳақида қисқача маълумотлар, уларнинг ўзига хос хусусиятлари, ушбу тадқиқотлар ёрдамида ўқувчиларнинг баҳоланадиган компетенциялари ҳамда таълим сифатига таъсир этувчи омиллар ҳақида фикрлар келтирилади. Янгича ёндашувларга асосланган тадқиқотлар ҳақида умумтаълим муассасалари жамоаларининг тасаввурларини бойитиш йўлида амалга оширилган чоратадбирлар ҳақида таҳлил қилинади. Шунингдек, халқаро дастур талаблари асосида ташкил этилган тажриба-синови ҳамда тадқиқотлар асосида миллий баҳолаш тизимини такомиллаштириш йўлига орттирилган тажрибалар ҳақида фикр юритилади. Мақола сўнгида муаллифнинг хулосалари ва халқаро тадқиқотларда муваффақиятли иштирок этиш ҳамда унинг тажрибаси асосида миллий баҳолаш тизимини такомиллаштириш бўйича тавсиялар келтирилади.
Библиографические ссылки
Ўзбекистон Республикасининг “Таълим тўғрисида”ги қонуни. ЎРҚ-637-сон, 2020 йил 23 сентябрь.
Ўзбекистон Республикаси Президенти Ш.М.Мирзиёевнинг 2020 йил 24 январдаги Олий Мажлисга Мурожаатномаси. www.president.uz – Ўзбекистон Республикаси Президентининг расмий веб сайти.
Ўзбекистон Республикаси Президентининг “Ўзбекистон Республикаси Халқ таълими тизимини 2030 йилгача ривожлантириш концепциясини тасдиқлаш тўғрисида” 2019 йил 29 апрелдаги ПФ-5712-сонли фармони. www.lex.uz – Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари онлайн миллий базаси.
Ўзбекистон Республикаси Президентининг “2017 — 2021 йилларда Ўзбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йўналиши бўйича Ҳаракатлар стратегиясини «Илм, маърифат ва рақамли иқтисодиётни ривожлантириш йили»да амалга оширишга оид давлат дастури тўғрисида” 2020 йил 2 мартдаги ПФ-5953-сон фармони. www.lex.uz – Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари онлайн миллий базаси.
Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг “Халқ таълими тизимида таълим сифатини баҳолаш соҳасидаги халқаро тадқиқотларни ташкил этиш чора-тадбирлари тўғрисида” 2018 йил 8-декабрдаги 997-сонли қарори. www.lex.uz – Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари онлайн миллий базаси.
Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг “Таълим бўйича Глобал ҳамкорлик гранти — беғараз техник кўмагидан фойдаланган ҳолда «Мактабгача ва умумий ўрта таълимни такомиллаштириш» лойиҳасини амалга ошириш чора-тадбирлари тўғрисида” 2014 йил 30 декабрдаги 371-сон қарори.
Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг халқаро тараққиёт уюшмаси, таълимда глобал ҳамкорлик ташкилоти ҳамда натижаларга асосланган ёндашувлар учун глобал ҳамкорлик ташкилоти иштирокидаги «болаларни эрта ёшдан ривожлантиришни такомиллаштириш» лойиҳасини амалга ошириш чора-тадбирлари тўғрисида” 2020 йил 15 декабрдаги 789-сон қарори. www.lex.uz – Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари онлайн миллий базаси.
Таълим сифатини назорат қилиш давлат инспекцияси ва Халқ таълими вазирлигининг “Халқ таълими тизимида таълим сифатини баҳолаш соҳасидаги халқаро тадқиқотларга тайёргарлик кўришга йўналтирилган таянч мактаблар фаолиятини ташкил этиш ҳақида” қарори. 2020 йил 8-май, 17/23-ққ-сон.
“Халқаро PIRLS 2021 дастурининг асосий тадқиқотларини ўтказиш учун танланган умумий ўрта таълим муассасаларида ўқувчилар билимини баҳолашни юқори савияда ташкил этиш тўғрисида” Таълим сифатини назорат қилиш давлат инспекцясининг 2021 йил 31 майдаги 15*-сон ва Халқ таълими вазирлигининг 2021 йил 31 майдаги 19қ/қ-сон қарори.
Таълим сифатини назорат қилиш давлат инспекцияси бошлиғининг “Инсон капитали индекси – 2019 рейтингида Ўзбекистон Республикасининг тўлақонли аъзо сифатида эътироф этилишини таъминлаш мақсадида умумий ўрта таълим муассасаларида ўтказиладиган тадқиқотнинг тажриба-синов жараёнини ташкил этиш тўғрисида” 2019 йил 6 ноябрдаги 228-сон буйруғи.
Таълим сифатини назорат қилиш давлат инспекцияси бошлиғининг “Инсон капитали индекси – 2019 рейтингида Ўзбекистон Республикасининг тўлақонли аъзо сифатида эътироф этилишини таъминлаш учун маълумот тақдим этиш мақсадида умумий ўрта таълим муассасаларида ўтказиладиган тадқиқотнинг асосий синов жараёнини ташкил этиш тўғрисида” 2019 йил 18 ноябрдаги 235-сон буйруғи.
Таълим сифатини назорат қилиш давлат инспекцияси бошлиғининг “PISA дастури талаблари асосида “Ўқувчилар саводхонлигини баҳолаш бўйича Миллий тадқиқот ўтказиш” тўғрисида” 2020 йил 30 ноябрдаги 180-сон буйруғи.
Таълим сифатини назорат қилиш давлат инспекциясининг “PIRLS 2021 тадқиқоти доирасида тажриба-синов жараёнини юқори савияда ташкил этиш тўғрисида” 2020 йил
октябрдаги 146-сон буйруғи;
Таълим сифатини назорат қилиш давлат инспекциясининг “PISA-2022 дастури тажриба-синов жараёнини халқаро талаблар асосида ташкил этиш тўғрисида” 2021 йил 21 апрелдаги 62-сон буйруғи.
Ўзбекистон Республикаси Халқ таълими вазирлигининг “Ўқувчилар билимининг Давлат таълим стандартларига мослиги даражасини аниқлашнинг амалдаги мониторинг меҳанизмини такомиллаштириш тўғрисида” 2011 йил 17 сентябрдаги 213-сонли буйруғи.
Таълим сифатини назорат қилиш давлат инспекцияси бошлиғининг “REDS халқаро тадқиқотини ташкил этиш тўғрисида” 2021 йил 11 январдаги 4-сон буйруғи; Таълим сифатини назорат қилиш давлат инспекциясининг 2021 йил 4 мартдаги 01-143 ва Халқ таълими вазирлигининг 2021 йил 4 мартдаги 02-02/3-698-сонли қўшма хати;
Таълим сифатини назорат қилиш давлат инспекциясининг 2020 йил 11 ноябрдаги 03-311-сонли хати.
Винсент Грини, Томас Келлаген. Оценка национальных достижений на национальном уровне. Книга 1. Международный банк реконструкции и развития/Всемирны банк, 2008, 2011. Москва, Логос – 2011.
Пру Андерсен, Джордж Морган. Разработка тестов и анкет для национальной оценки учебных достижений. Книга 2. Международный банк реконструкции и развития/Всемирны банк, 2008, 2011. Москва, Логос – 2011.
Винсент Грини, Томас Келлаген. Проведение национальной оценки учебных достижений. Книга 3. Международный банк реконструкции и развития/Всемирный банк, 2008, 2011. Москва, Логос – 2014.
Шляйхер Андреас. Образование мирового уровня. Как вқстроить школьную систему XXI века? / Андреас Шляйхер; [пер. с англ. И.С.Денисенко, И.Ю.Облачно]; предисловие С.С.Кравцова. – Москва: Издательство «Национальное образование», 2019. – 336 с – (Антлогия образования). ISBN 978-96-64-300002 (англ.), ISBN 978-5-4454-1248-9 (рус.).
PIRLS 2021 Assessment frameworks. Ina V.S.Mullis and Michael O.Martin, Editors. Copyright © 2019 International Association for the Evaluation of Educational Achievement (IEA).
TIMSS 2019 Assessment framework. Ina V.S.Mullis and Michael O.Martin, Editors. International association for evaluation of educational achievement (IEA).
TIMSS 2023 Assessment frameworks. Mathematics. Ray Philpot, Mary Lindquist, Ina V.S.Mullis, Charlotte E.A.Aldrich.
https://pirls.bc.edu/ Progress in international reading literacy study. Бошланғич синф ўқувчиларининг ўқиш саводхонлигини баҳолаш халқаро дастурининг расмий веб сайти.
https://timss.bc.edu/ Trend in international Mathematics and Science study. Халқаро математика ва табиий фанлар бўйича тенденция халқаро дастурининг расмий веб сайти.
https://www.oecd.org/education/talis/ Teaching and learning international survey. Ўқитиш ва ўрганиш халқаро тадқиқотининг расмий веб сайти.
